SYLË MUJAJ: Burgjet dhe Regjimi Serb më bënë Nacionalist, Poet dhe Artist në Evropë

INTERVISTË ME SYLË MUJAJ, POET, ARTIST DHE VEPRIMTAR I SHQUAR NGA KOSOVA NË ZVICËR DHËNË AGJENCISË INFROMATIVE KOMBËTARE “PRESHEVA JONË”


Gjenevë, 11 Nëntor (n.m)  -Sylë Mujaj është njëherësh edhe piktor, edhe poet. Njeriu që prej dhimbjesh, prej mungesës së lirisë, krijoi vargje që të tronditin me forcën e tyre realiste e me fuqinë e tyre artistike, që depërtojnë deri në qelizat e trupit. Piktura e tij e krijuar, ashtu në heshtje e nën peshën e prangave, nga një copë laps i mprehtë e një letër cigareje–siç kujton autori në intervistën ekskluzive për agjencinë informative kombëtare “Presheva jonë”.



Sylë Mujaj i mbyllur në mes të betonit dhe hekurit, përmes hekurave, bashkë me dhimbjen dhe shpresën, ai herë me poezi e herë me pikturë, nëpërmjet artit të tij realist, pasqyron botën e tij të brendshme.  Të gjitha këto ai i mblodhi në një libër, të cilin e paraqiti këto ditë në Lidhjen e Shkrimtarëve, portretet e njerëzve të tij të dashur, shokëve të burgut, të identifikuar me numra, nënës, babait e gruas që e priti për 10 vjet rresht, japin tragjedinë e tij individuale, si simbol i një kombi. Sipas z.Mujaj: ” një pikturë e lexueshme, por domethënëse: ajo përcjell me forcë tragjizmin e një populli të tërë nën peshën e dhunës: fatet individuale të njerëzve-numra, siç i ka cilësuar autori, ku ai bën pjesë edhe vetë, shprehin dhimbshëm shpresën e lirisë…”

(Në foto: veprimatari dhe artisti ynë i njohur  Sylë Mujaj me gazetarin tonë në OKB, Nefail Maliqin)


Presheva Jonë: Thuhet në gazetari se kur gjënë temën personin për intervistë, gjysma e saj e punës është kryer..por më duket me ju s është kryer gazetarët rrallë janë në udhëkryqe para bashkëbiseduesit, sikur tash me ju. Themi kështu duke njohur virtytet dhe kontributin e juaj si artist d.m.th mjeshtër i mozaikut artistik, por edhe si shkrimtar dhe veprimtare dhe mu këtu është halli se nuk dimë prej nga t’ja fillojmë. Por, fillimisht na jepni letërnjoftimin e juaj nga «kuferat», kur latë Kosovën me deri tek e punime artistike në ekspozita ne qendrat botërore deri në Lugano ?


Sylë MUJAJ: Jam i lindur në Kosovë, në maj 1958, në fshatin Dukaivë, Rugovë, komuna e Pejës. Shkollën fillore e të mesme i kam mabruar në vendlindjen, ndërsa studimet e larta i ndoqa në Prishtinë si inxhinier i agronomisë. Para se të mbaronte studimet, arrestohem nga policia serbe si pjesëmarrës i demonstratave studentore në mars të 1981 dhe dënohem me 10 vjet burg.
Në fillim në burgun në Prishtinë dhe në nëntorin e 1981 më transferuan në kampin e njohur “Hekur e beton” të Nishit në Serbi. Në këtë kamp qëndrova deri në vitin 1990. Shtatë vite e dy muaj i kalova në të ashtuquajturën “grupa pojaqanih nadzor”, (izolim). Me ndihmën dhe interveniminën e Amnesty Internacional dhe Komitetit të Helsinkit lirohem nga burgu. Pas daljes nga burgu shkova në Zvicër. Aktalisht jetoj në Lugano  së bashku me familjen e tij, gruan dhe tre fëmijët…Mbas dënimit tim 10 vjeçar si njëri ndër organizatorët e demonstratave te pranverës se bukur te vitit 1981, ku i mbajta 9 vite e 6 muaj, ku ne këto vite persekutimesh kaluan mbi 10.000 mijëra veta kryesisht student e deri te te miturit nga shkollimi i mesën aty këtu edhe ndonjë i moshuar kombëtar, ku për këtë periudhë u fol dhe u shkrua pak, qe mbeti jo rastësisht e mbyllur nga vetë proceset e ngjeshura qe u zhvilluan jo vetëm ne Ballkan por ne mbarë Evropën.  Pra, kaluan burg e kurbet po bëhen 31 vite e unë mbeta më besnik vetëm i mozaikut artistik nga llojet e spektrit te mermerit, dhe këtu disi e ndiej se po e “gjej edhe ish rininë “ time te vrarë ne kohën kur duhej te bulëzonte….. Pra,merrem me vetë rininë time te quajtur punime artistike te vlerave nga guri natyror deri ne zbutje te lules punim nga guri

Presheva Jonë: z.Mujaj nëse nuk keni ekspozuar ndonjëherë në Luginën e Preshevës, por sigurisht mendoni ndonjëherë te ekspozoni atje dhe çfarë është mendimi i juaj për këto vise të banuara sepse edhe artistikisht, nëse i shikojmë ndërtimin e shtëpive, mozaikun e tyre, ndërtimet gjithçka flasin me motive Ilirike, shqiptare…mendoni se këto elemente justifikojnë emrin e Luginës së Preshevës si Kosovë Lindore edhe pse aktualisht gjendet nen administrimin serbë ?
 
Sylë MUJAJ: E bëre një pyetje vërtet meritore qe, po e them sinqerisht se do ishte kënaqësi e veçantë jo vetëm për mua ku do ti takoja shumë miçë te mijë qe ishim njëjtë te dënuar nga ajo ish Jugosllavia e mbetur sot ne një konglomerat te quajtur Serbi, qe e vërteta është e njëjtë se nuk ekziston një Serbi e vërtet pos popujve apo popullit tonë te asimiluar si ne veri me Sanxhakun ashtu ne Jug me shqiptarët ortodoks qe u asimiluan nga mbrojtja e pasurive te tyre tokësore, qe sot kemi rastet e sa e sa familjeve qe vetë po lajmërohen si shqiptare, ku kështu kishim rastin tonë 10 vjeçar ne burgun e Nishit ku shumica e ish te burgosurve te nacionalitetit serb ishin ose vllaho-rumun ose shqiptar qe tregonin vetë….qe edhe sot i dinin shumë fjalë nga e kaluara e tyre; si breshka, mustaqe, lepur, buza, ….etje e qe me shtëpi ishin ne zonat Paraqin, Zajeqar, Vranje, Nish, Leskovc, Varazhdin….
 
Hapja e ekspozitave te tilla pa problem do te ishin edhe ne Nuovi Pazar, Tutinë, Fushat e Gjata Dugo Polanë, ne Zubin Potok, por institucionet tona po e vulgarizojnë e po shprehjen se kemi problem te etnive, kur e vërteta është krejt ndryshe, e kur dihet se “dilerat” e matrapazët ekonomik, nuk po mund ti ndalë askush apo po janë te lidhura me personalitete zyrtare qe shpesh po ua shohim emrat nëpër gazetat jo vetëm shqiptare por edhe këtu ne Evropë, Unë pa problem do te hapja ekspozitën time edhe ne Leposaviq, ku me siguri nënat serbe do te thoshin: “lele millo majko shta su ti radili nashi opshtinari, bog da i ubije…..”…..po, po e them krejt sinqerisht, bile jam ne lidhje me Natasha Kandiq e Sonja Biserko qe te hapi ekspozitën time te burgjeve pikërisht ne Beograd, pse jo…!!!!? U kalua koha e frikës nga na ishte një herë një Serbi, ajo i ka hallet e veta qe rinia i doli krejt jashtë se po e vërejnë edhe vetë se nuk mundesh me dhunë ta mbaj më as Sanxhakun as Jugun e Serbisë, ….Ne duhet te jemi tashmë përgjegjës për krejt pakicat e shteteve ballkanike e te mos ndalën proceset mbarëkombëtare për ri-bashkimin tonë si elementi më frytdhënës për paqe ne Ballkan dhe hyrjen tonë ne familjen Evropiane aty ku ishim më parë.